Showing posts with label Ekonometriksə Giriş. Show all posts
Showing posts with label Ekonometriksə Giriş. Show all posts

December 30, 2012

Korrelasiya və səbəbiyyət

KORRELYASIYA VƏ KORRELYASIYA ƏMSALI NƏDIR?
Korrelasiya dəyişənlər arasında qaşılıqlı asıllılığın mövcud olması deməkdir. Korrelyasiya əmsalı isə dəyişənlər arasında qarşılıqlı asıllığın gücünü göstərir. Yəni əgər dəyişənlər müəyyən zaman intervalında qarşılıqlı əlaqəli davranış göstərirlərsə (davranış eyni istiqamətli və əks istiqamətli ola bilər) o zaman korrelasiya mövcud olduğunu qəbul edirik. Korrelyasiya anlayışı XIX əsrin ortalarında ingilis statistikləri F.Qalton K.Pirsonun işlərində meydana çıxmışdır.Korrelyasiya” termini latın “correlationsözündən yaranmışdır, mənası qarşılıqlı asılılıq, münasibət deməkdir (ing. co-birgə, relation- münasibət).

December 11, 2010

STASIONAR VƏ QEYRI-STASIONAR PROSESLƏRƏ GIRIŞ

STASIONAR VƏ QEYRI-STASIONAR PROSESLƏRƏ GIRIŞ

Maliyyə təşkilatları və korporasiyaları, fərdi investorlar və tədqiqatçılar, tez-tez iqtisadi proqnozlarda, kapital bazarı tədqiqatlarında maliyyə və iqtisadi zaman zıralarından ( aktiv qiymətləri, mübadilə kursları, ÜDM, inflyasiya və digər makroiqtisadi göstəricilər kimi) istifadə edirlər.
Ancaq göstəricilərin (data) sizin bazar tədqiqatlarınızda tətbiq edilə bilməsi üçün göstəricinin təmizlənməsi vacibdir.  Bu məqalədə, biz sizə birja hesabatlarınıza münasib olan göstəriciləri necə ayıra biləcəyinizi göstərəcəyik.

October 17, 2010

Ekonometrik modellər. Korrelyasiya və reqresiya təhlilinin əsas məsələsi

Ekonometrik modellər ekonometriyanın ən əsas amilidir. Ekonometriya elmi bir istiqamətdir. Onun predmeti iqtisadi təzahürlərin və proseslərin kəmiyyət tərəfini riyazi və statistik üsullarla  öyrənməkdən  ibarətdir. Bu, iqtisadiyyat elminin yeni istiqamətidir. Ekonometriya riyazi iqtisadiyyatdan real, iqtisadi prosesləri konkret hesablama materiallarının tətbiqi ilə fərqlənir. Ekonometriya iqtisadiyyatın nəzəri təhlilinin nailiyyətlərini riyaziyyat və statistikanın nailiyyətləri ilə sintez edir.
Ekonometriya  iki – «ekonomiya» (iqtisadiyyat) və «metrika» (ölçmə) sözlərindən düzəldilmişdir və məşhur Norveç  alimi, Nobel  mükafatı laureatı R.Friş tərəfindən elmə daxil edilmişdir. Ekonometriya termininin əvəzinə bə’zən “ekonometrika” termini də işlədilir. Bu elm xarici ölkələrdə, xüsusilə Qərbdə geniş yayılmışdır. Bazar münasibətlərinə malik inkişaf etmiş ölkələrdə ali məktəblərin elmi iqtisadi yönümlü ixtisaslarında geniş tədris olunur.

Ekonometrika Nədir?

Hazırda təcrübə, müşahidə və sınaqlar əsasında statistik asılılıqların öyrənilməsi sosiologiya, tibb və iqtisadiyyat və bir sıra digər elmlərin inkişafında müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. İqtisadiyyat elmində göstəricilər arasında korrelyasiya və reqressiya təhlillərinin aparılması ekonometrika elminin yaranmasına səbəb olmuşdur.
Qədimdən insanlar yaşadığı dünyanı, eləcə də onun əhatə edən hər şeyi dərk etməyə çalışmışlar. Baş verən hadisələri müşahidə etməklə müəyyən empirik qanunauyğunluqların və asılılıqların tapılmasına nail olmuşlar. Münəccimlik elminin, xalq təbabətinin əsasları, oradakı proses və hadisələrin mahiyyətini hələ dərk edilməmişdən əvvəl uzun illərin müşahidələri əsasında formalaşmağa başlamışdır. Məsələn, «quşlar yerə yaxın uçanda zəlzələlər baş verir» , «ulduzlar çox olanda səhəri hava isti olur» və s. eləcədə əl izləri əsasında insan taleyi haqqında fikirlərin söylənilməsi, ulduz falları və digər çoxlu sayda nümunələr göstərə bilərik ki orada ilk öncə müşahidələr əsasında nəticələr cıxarılmışdır. Müqəddəs kitablarda (TÖVRAT, İNCİL və QURAN) söylənilən fikirlərin sonralar elmi araşdırmalarla əsaslandırılması, Atalar sözləri, Aforizmlər, təbiət və cəmiyyətdəki bir sıra qanunauyğunluqlar müşahidələr əsasında üzə çıxarılmışdır. Bütün bu empirik müşahidələr, qanunauyğunluqlar, kateqoriya, və anlayışların yaranmasına səbəb olaraq elmi istiqamətlərin formalaşmasına təkan vermişdir. Elmlər formalaşdıqdan sonra isə bir sıra empirik qanunauyğunluqlar elmi cəhətdən əsaslandırılmışdır. Tarixdən məlumdur ki, hamamda Arximed vannaya girdikdə çəkisinə bərabər həcimdə suyu sıxışdırıb yerə atdığını müşahidə etdikdə üç dəfə “Evrika” (yəni “Tapdım”) qışqıraraq yeni qanun kəşf etmişdir. Nyuton alma ağacının altında olarkən başına alma düşdüyünü müşahidə etdikdən sonra yerin cazibə qanununu kəşf etmişdir.